410 urodziny
Jana Heweliusza

Czy można prowadzić browar, a na jego dachu obserwować niebo? Hodować cytryny i budować lunety? Zasiadać w radzie miasta i pisać wielkie dzieła astronomiczne? Jan Heweliusz udowodnił, że tak. Skala jego zainteresowań jest imponująca, choć najbardziej zapisał się w historii jako astronom.

410 urodzinyJana Heweliusza
STYCZEŃ 2021
Poznajcie Heweliusza

Czy można prowadzić browar, a na jego dachu obserwować niebo? Hodować cytryny i budować lunety? Zasiadać w radzie miasta i pisać wielkie dzieła astronomiczne? Jan Heweliusz udowodnił, że tak. Skala jego zainteresowań jest imponująca, choć najbardziej zapisał się w historii jako astronom.

410 urodzinyJana Heweliusza
LUTY 2021
Poznajcie Heweliusza

Czy można prowadzić browar, a na jego dachu obserwować niebo? Hodować cytryny i budować lunety? Zasiadać w radzie miasta i pisać wielkie dzieła astronomiczne? Jan Heweliusz udowodnił, że tak. Skala jego zainteresowań jest imponująca, choć najbardziej zapisał się w historii jako astronom.

410 urodzinyJana Heweliusza
MARZEC 2021
Heweliusz - naukowiec

W marcu poznamy Heweliusza od strony nauk matematycznych. Bogaty ojciec zapewnił Heweliuszowi wszechstronne wykształcenie. Z astronomią zapoznał go Piotr Krüger, jeden z najwybitniejszych matematyków gdańskich, znany astronom, profesor Gimnazjum Akademickiego.

410 urodzinyJana Heweliusza
KWIECIEŃ 2021
Astronomka Elżbieta Koopman-Heweliusz

Heweliusz miał wielu asystentów, lecz dopiero jego druga żona Elżbieta okazała się najcenniejszą współpracownicą i najbardziej skrupulatną obserwatorką nieba. Kwiecień na cześć wybitnej gdańszczanki, w programie Hevelianum jest miesiącem kobiet! Poznajcie Elżbietę Koppman-Heweliusz, wybitną astronomkę, która współpracowała z mężem, a po jego śmierci dokończyła i wydała ich wspólne dzieło, Prodromus astronomiae.

410 urodzinyJana Heweliusza
MAJ 2021
Heweliusz - artysta

Heweliusz był człowiekiem wielu talentów, między innym sam wykonywał ryciny do swoich dzieł czy bogato ozdabiał swoje przyrządy astronomiczne.

410 urodzinyJana Heweliusza
CZERWIEC 2021
Heweliusz - browarnik

Jan Heweliusz, znany gdański browarnik. Warzył m.in. słynny gdański specjał – piwo jopejskie – rodzaj gęstego, pożywnego syropu piwnego ceniony za swoje właściwości zdrowotne. Rodzinnym browarem pomagała mu zarządzać pierwsza żona – Katarzyna. Udzielał się w cechu browarników i radzie miejskiej.

410 urodzinyJana Heweliusza
LIPIEC 2021
Heweliusz - astronom

Heweliusz stworzył obserwatorium na dachach swoich trzech kamienic przy ul. Korzennej, budując na nich taras o wymiarach około 14 na 7 metrów. Zgromadził w nim tyle instrumentów, że wkrótce zasłynęło ono jako jedno z najlepiej wyposażonych w Europie. Odwiedzali je uczeni oraz królowie – Jan Kazimierz i Jan III Sobieski. Temu ostatniemu, z okazji elekcji, Heweliusz wysłał wyhodowane przez siebie… cytryny.

410 urodzinyJana Heweliusza
SIERPIEŃ 2021
Heweliusz - astronom

Heweliusz stworzył obserwatorium na dachach swoich trzech kamienic przy ul. Korzennej, budując na nich taras o wymiarach około 14 na 7 metrów. Zgromadził w nim tyle instrumentów, że wkrótce zasłynęło ono jako jedno z najlepiej wyposażonych w Europie. Odwiedzali je uczeni oraz królowie – Jan Kazimierz i Jan III Sobieski. Temu ostatniemu, z okazji elekcji, Heweliusz wysłał wyhodowane przez siebie… cytryny.

410 urodzinyJana Heweliusza
WRZESIEŃ 2021
Heweliusz - konstruktor

Heweliusz jako świetny konstruktor zazwyczaj sam budował swoje instrumenty astronomiczne i ozdabiał je, a do lunet sam szlifował soczewki. Liczne kwadranty, sekstanty i oktanty do pomiarów kątowych były bardzo precyzyjnie wykonane, co budziło podziw i czasem niedowierzanie wśród astronomów.

 

410 urodzinyJana Heweliusza
PAŹDZIERNIK 2021
Heweliusz - obserwator kosmosu

Jan Heweliusz był niezwykle pracowitym i dokładnym obserwatorem, wykonał aż kilkadziesiąt tysięcy obserwacji różnych ciał niebieskich. Ich wyniki wydał w kilkunastu księgach, m.in. „Selenographie”, która drobiazgowo opisywała powierzchnię Księżyca czy „Machina coelestis”, jedno z najważniejszych podręczników o wszechświecie w historii ludzkości.

410 urodzinyJana Heweliusza
LISTOPAD 2021
Heweliusz - rajca miejski i dyplomata

Heweliusz udzielał się w radzie miejskiej. Mając czterdzieści lat, został dożywotnim rajcą Gdańska. Równolegle cały czas zajmował się astronomią.

410 urodzinyJana Heweliusza
GRUDZIEŃ 2021
Heweliusz - konstruktor

Heweliusz jako świetny konstruktor zazwyczaj sam budował swoje instrumenty astronomiczne i ozdabiał je, a do lunet sam szlifował soczewki. Liczne kwadranty, sekstanty i oktanty do pomiarów kątowych były bardzo precyzyjnie wykonane, co budziło podziw i czasem niedowierzanie wśród astronomów.

410 urodzinyJana Heweliusza

Lipiec - Heweliusz - astronom

Heweliusz stworzył obserwatorium na dachach swoich trzech kamienic przy ul. Korzennej, budując na nich taras o wymiarach około 14 na 7 metrów. Zgromadził w nim tyle instrumentów, że wkrótce zasłynęło ono jako jedno z najlepiej wyposażonych w Europie. Odwiedzali je uczeni oraz królowie – Jan Kazimierz i Jan III Sobieski. Temu ostatniemu, z okazji elekcji, Heweliusz wysłał wyhodowane przez siebie… cytryny.

Działo się

Co można zobaczyć na obrazach satelitarnych, czego nie widać z Ziemi? Czy takie spojrzenie może mobilizować do dbania o naszą planetę? W najbliższym odcinku z cyklu „Nauka mówi”, 14 lipca o godz. 19:00, Magdalena Maszewska z Hevelianum porozmawia na ten temat z Ewą Grabską-Szwagrzyk, która wykorzystuje obrazy satelitarne m.in. do analizowania różnych cech lasów.

 

Sentinel (ang. wartownik) to seria satelitów Europejskiej Agencji Kosmicznej, które systematycznie obrazują powierzchnię naszej planety. Dostarczają one wysokorozdzielczych zobrazowań w krótkich odstępach czasu, co pozwala na analizę zmian środowiska. Co więc można zobaczyć na obrazach satelitarnych, czego nie widać z Ziemi?

 

Najbliższy odcinek z cyklu „Nauka Mówi”, który zostanie opublikowany na Facebooku i kanale YouTube Hevelianum, będzie okazją do obserwowania naszej planety i życia na niej z lotu satelitów. Magdalena Maszewska, astronomka Hevelianum, zapyta rozmówczynię, Ewę Grabską-Szwagrzyk, czy widoki z kosmosu mogą nas zmobilizować do dbania o naszą planetę.

 

Ewa Grabska-Szwagrzyk jest doktorantką geografii na Uniwersytecie Jagiellońskim i pracuje na Wydziale Leśnym Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. W swojej pracy naukowej wykorzystuje obrazy satelitarne w analizowaniu różnych cech lasów, takich jak skład gatunkowy, wiek, czy zmiany zdrowotne. Obrazy satelitarne i ich wykorzystanie jest też jej pasją – prowadzi na Facebooku fanpage „Polska z Sentinela”.

 

Wydarzenie jest częścią projektu „SPINaj naukę”, inicjatywy Stowarzyszenia Społeczeństwo i Nauka (SPIN), które współtworzy Hevelianum. Stanowi także część obchodów 410. rocznicy urodzin Jana Heweliusza, patrona Hevelianum, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli świata nauki XVII wieku.

 

 

Patronat medialny: gdansk.pl | trojmiasto.pl | Radio Gdańsk

 

 

W lipcu i sierpniu zachęcamy do spoglądania w nocne niebo i obserwacji gwiazd. Świętujemy urodziny Heweliusza jako astronoma, czyli w dziedzinie nauki, z której jest najbardziej znany. Z tej okazji przygotowaliśmy dla Was dwie karty pracy do wydruku na domowej drukarce i samodzielnego przygotowania. Udanych obserwacji!

 

OBROTOWA MAPA NIEBA

Niezbędne wyposażenie każdego obserwatora i miłośnika astronomii. Mapa zawiera gwiazdy widoczne gołym okiem i ukazuje wygląd nieba o dowolnej godzinie każdego dnia w roku.

GWIEZDNE WYPLATANKI

Wydrukuj (najlepiej na sztywnym papierze) i zrób dziurki we wszystkich gwiazdkach, które są połączone liniami. Następnie sznurkiem przeplataj wzdłuż prostych linii twoje własne gwiazdozbiory!

Zajrzyjcie do poterny (tunelu) w Hevelianum, która mieści się przy majdanie, głównym placu Góry Gradowej. W poternie jest sala w której znajdziecie wystawę „Zodiak Heweliusza”.

 

Zodiak jest pasem nieba, rozciągającym się po obu stronach ekliptyki (pozornej drogi Słońca na tle gwiazd w ciągu roku).  Poruszają się po nim Słońce, Księżyc i  planety. Już w starożytności został podzielony na 12 równych części, które pierwotnie pokrywały się z odpowiadającymi im gwiazdozbiorami i to właśnie od nich pochodzą nazwy znaków zodiaku.

 

W latach dwudziestych ubiegłego wieku, na mocy uchwały Międzynarodowej Unii Astronomicznej, cała sfera niebieska została podzielona w inny sposób, w wyniku czego na ekliptyce pojawił się trzynasty zodiak – Wężownik.

 

Każdy z nas ma taki znak zodiaku, na tle którego, w dniu naszych urodzin znajdowało się Słońce. Czy na pewno znasz swój znak zodiaku?

 

Zapraszamy w podróż po ekliptyce widzianej oczami Jana Heweliusza: „Firmamentum Sobiescianum sive Uranographia”, dzieła wydanego po śmierci astronoma w 1690 roku przez jego żonę, Elżbietę Koopman-Heweliusz, dedykowanego królowi Janowi III Sobieskiemu.

 

Wstęp bezpłatny
Godziny otwarcia:
pn.-niedz.: 10.00-18:00

Byk

według horoskopu: 21 IV – 20 V

według astronomów: 15 V – 21 VI

Według mitologii: W kulturze egipskiej Byka kojarzono z Ozyrysem, mity greckie mówią o Zeusie, a Rzymianie widzieli w nim Bachusa – boga wina.

 

Gwiazdozbiór stanowi prawdziwą ozdobę zimowego nieba. Na jego obszarze znajdują się Plejady – najsłynniejsza ze wszystkich gromada składająca się z setek gwiazd, oraz Hiady – pięknej gromady, której najjaśniejsze gwiazdy tworzą wyraźny kształt litery V, stanowiący pysk Byka. Dodatkową gratką dla miłośników nocnego nieba jest mgławica M1, znana jako Krab, która jest pozostałością po wybuchu supernowej z 1054 r.

 

Bliźnięta

według horoskopu: 21 V – 21 VI

według astronomów: 22 VI – 20 VII

Według mitologii: Polluks i Kastor – dwie najjaśniejsze gwiazdy konstelacji Bliźniąt, niemal we wszystkich kulturach są utożsamiane z parą ziemskich istot: w Egipcie były to kiełkujące rośliny, w kulturze fenickiej koziołki, według mitologii rzymskiej legendarni założyciele Rzymu (bracia Remus i Romulus), a dla Greków – bracia z wyprawy po Złote Runo.

 

Bliźnięta górują na styczniowym niebie i zawierają widoczną gołym okiem gromadę otwartą M 35.

 

Rak

według horoskopu: 22 VI – 22 VII

według astronomów: 21 VII – 10 VIII

Według mitologii: W starożytności gwiazdozbiór Raka wyznaczał położenie Słońca w chwili przesilenia letniego, w związku z czym w wielu kulturach uznawany jest za symbol życia
i płodności. Według mitologii greckiej jest to krab, który próbował uszczypnąć Heraklesa
w palec u nogi, gdy heros walczył z Hydrą.

 

Rak jest najmniej wyrazistym spośród wszystkich gwiazdozbiorów zodiakalnych, jego najciekawszym obiektem jest gromada M 44, zwana Żłobkiem. Rak góruje na północnym niebie na przełomie stycznia i lutego.

 

Lew

według horoskopu: 23 VII – 23 VIII

według astronomów: 11 VIII – 16 IX

Według mitologii: Od początków cywilizacji Lwa kojarzono ze Słońcem. Egipcjanie łączyli go dodatkowo z Nilem, który wylewał w porze letniej, gdy Słońce znajdowało się na obszarze tej konstelacji. Postać jest również identyfikowana z lwem z Nemei, z którym zmierzył się Herakles, podczas wykonywania jednej ze swoich słynnych dwunastu prac.

 

Gwiazdozbiór Lwa znajduje się na południe od Wielkiego Wozu, góruje na początku marca
i jest bogaty w galaktyki, a jego najjaśniejsza gwiazda, Regulus, jest pierwszą z czterech Gwiazd Królewskich (czyli „strażników nieba” dla ludów Mezopotamii), które dzielą ekliptykę na cztery części – pory roku.

 

Panna

według horoskopu: 24 VIII – 22 IX

według astronomów:  17 IX – 31 X

Według mitologii: Wiele opisów Panny pochodzi  z jeszcze z czasów babilońskich. Konstelacji tej zawsze przypisywano postać żeńską. Babilończycy widzieli w niej boginię Isztar, w kulturze egipskiej była to Izyda, a później stała się saską Eostre, której kult dał początek angielskiej Wielkanocy.

 

Panna jest największym gwiazdozbiorem zodiakalnym i drugim największym spośród wszystkich na niebie. Należy jej szukać w wiosenne i wczesnoletnie wieczory.
W gwiazdozbiorze aktualnie znajduje się „punkt Wagi”, czyli równonocy jesiennej. Jednym
z najciekawszych obiektów należących do Panny jest galaktyka M 104, znana lepiej jako Sombrero.

 

Waga

według horoskopu: 23 IX – 23 X

według astronomów: 1 XI – 23 XI

Według mitologii: Waga symbolizuje przede wszystkim równy czas trwania dnia i nocy podczas równonocy jesiennej – dwa tysiące lat temu Słońce, przechodząc przez ten gwiazdozbiór, sygnalizowało nadejście jesieni. Według rzymskiej mitologii jest to waga sprawiedliwości, trzymana przez boginię Astraję, a dla Greków stanowi ona atrybut Temidy.

 

Gwiazdozbiór widać ze wszystkich szerokości geograficznych poza obszarem Arktyki, a na naszym niebie góruje na początku maja.

 

Skorpion

według horoskopu: 24 X – 22 XI

według astronomów: 24 XI – 29 XI

Według mitologii: Zgodnie z greckim mitem, bogini Gaja posłała Skorpiona, aby zabić dzielnego Oriona, którego później do życia przywrócił uzdrowiciel Eskulap. Gdy gwiazdozbiór Skorpiona zaczyna wschodzić, pokonany Orion zachodzi. Jednak historia ta się nie kończy. Wkrótce zachodzi też Skorpion, którego Eskulap pod postacią Wężownika wdeptuje
w Ziemię, po czym uzdrawia Oriona, który ponownie wschodzi kolejnej zimy, całkowicie uzdrowiony.

 

Skorpion należy do południowej półkuli. Z Polski widoczny jest tylko częściowo, gdy góruje na czerwcowym niebie. Słońce wędruje przez tę konstelację przez niecały tydzień.

 

Strzelec

według horoskopu: 23 XI – 21 XII

według astronomów: 19 XII – 19 I

Według mitologii: Strzelec jest centaurem – pół człowiekiem, pół koniem, który wypuszcza strzałę w kierunku Skorpiona. Jest myśliwym, którego wiązano z bogiem wojny i ognia: Irrą w Mezopotamii, greckim Aresem i Marsem w mitach rzymskich.

 

Gwiazdozbiór jest bogaty w mgławice i gromady gwiazd i króluje na południowym niebie.
Z Gdańska możemy obserwować jedynie jego niewielki fragment. Należy go wypatrywać latem, nisko nad południowym horyzontem.

 

Koziorożec

według horoskopu: 22 XII – 20 I

według astronomów: 20 I – 16 II

Według mitologii: Koziorożec przybiera dziwaczną formę pół kozła, pół ryby, przez co można go powiązać z greckim Panem (znanym z wynalezienia fletni Pana). Pan uciekając przed potworem morskim, zesłanym przez matkę bogini Rei, próbował zmienić się w rybę.
W mitologii rzymskiej Koziorożca nazywano „potomkiem Neptuna”. Według obliczeń
z 1846 roku, w obszarze gwiazdozbioru odkryto ósmą planetę Układu Słonecznego – Neptuna, co jakoby potwierdziło mitologiczny związek Koziorożca i Neptuna.

 

Koziorożec  jest najmniejszym gwiazdozbiorem zodiakalnym, składającym się ze stosunkowo słabych gwiazd. Na niebie widoczny jest późnym latem, na wschód od Strzelca.

 

Wodnik

według horoskopu: 21 I – 18 II

według astronomów:  17 II – 12 III

Według mitologii: Wodnika przedstawia się jako mężczyznę rozlewającego wodę. Dla Babilończyków był „klątwą deszczu”, w Egipcie bogiem Nilu, a według rzymskiej mitologii miał być najpiękniejszym z młodzieńców, który na Olimpie podawał boski nektar w złotym kielichu.

 

Za około 600 lat w granicach tej konstelacji znajdzie się „punkt Barana”, formalnie rozpoczynając Erę Wodnika. Gwiazdozbiór trudny do zlokalizowania widoczny jest pod koniec lata. Wodnik zawiera najbliższą nam mgławicę planetarną – Ślimak, którą można dostrzec przez lornetkę.

 

Ryby

według horoskopu: 19 II – 20 III

według astronomów:  13 III – 18 IV

Według mitologii: Zgodnie z rzymską mitologią Ryby to przemieniona bogini Wenus  wraz ze swym synem Kupidem, związani sznurem aby nigdy się nie zgubić. Grecy widzą w nich Afrodytę i Erosa, a chrześcijanie – Chrystusa, który narodził się, gdy punkt równonocy wiosennej przeszedł do tego gwiazdozbioru, rozpoczynając tym samym Nową Erę.

 

Gwiazdozbiór widać niemal z całej Ziemi, choć trudno go odnaleźć, gdyż składa się ze słabych gwiazd. Obecnie znajduje się w nim „punkt Barana”, czyli punkt, w którym ekliptyka przecina równik niebieski. Kiedy  Słońce znajduje się w tym położeniu – zwiastuje wiosnę, a dzień i noc na Ziemi trwają tyle samo (mamy wtedy do czynienia z równonocą wiosenną).

Ryby górują, na niebie, na przełomie września i października.

 

Baran

według horoskopu: 21 III – 20 IV

według astronomów: 19 IV – 14 V

Według mitologii: Asyryjczycy, składający barana w ofierze w dniu równonocy, nazywali tę konstelację ołtarzem, rzymscy poeci pisali o nim „książę wszystkich znaków”, a w tradycji greckiej wiąże się go z opowieścią o Złotym Runie.

 

Gwiazdozbiór Barana rozpoczyna układ zodiaków oraz wyznacza początek układów współrzędnych astronomicznych. W okresie twórczym starożytnej astronomii, na jego obszarze leżał punkt równonocy wiosennej, który od tamtej

 

Wężownik

Nie występuje w horoskopie

według astronomów: 30 XI – 18 XII

Według mitologii: Wężownik reprezentuje legendarnego uzdrowiciela, Eskulapa, który został oddany na wychowanie centaurowi Chironowi, u którego poznał wszelkie tajniki medycyny. Zdobyte umiejętności pozwoliły Wężownikowi przywrócić do życia Oriona, którego użądlił Skorpion. Na niebie widzimy go, jak rozdeptuje Skorpiona. Laska Wężownika opleciona wężem, do dziś stanowi symbol sztuki lekarskiej.

 

Wężownika w całości można dostrzec  latem. W tym celu wytężyć wzrok, gdyż zawiera on stosunkowo słabe gwiazdy.

 

 

Cała przyjemnośćw odkrywaniu!